Со навлегувањето на германските сили во Македонија, во Скопје доаѓа
група на македонски емигранти од Бугарија и организира Централен акционен
бугарски комитет. Негова задача беше подготвување на терен за пречек на
бугарската фашистичка војска, администрацијата и полицијата. Тоа се прави како
фарса да се прикажат окупаторите како ослободители.
Овој акционен бугарски комитет развива пропаганда против окупирањето
на западниот дел на Македонија од страна
на Италија, со што ја усложнува положбата на ова население. Имено по примерот
на овој комитет во Кичево се формира одбор со претседател Милан Пејоски. Сето
ова направено како противтежа на Италија врз словенската припадност. *
По угледот на пробугарскиот одбор во кичевско, албанското население
формира проалбански, со цел да подготви терен за пречек на Албанците од
Албанија за негов претседател е избран Веро Коне.
Сето ова се прави во периодот од еден месец кога нема власт, а кое
време е познато како интегрум-меѓувластие. Внатрешните превирања се
манифестираат поради надворешните фактори. Постоеја случаи покрај
задолжителното поставување на германски знамиња на дуќаните и јавните згради се
поставувани и бугарски и албански зависно каков глас ќе се слушне, односно кој ќе доаѓа. **
Подрачјето окупирано од Италија од страна на Дивизијата Фиренца е со
над 15 000 воено полициски сили распоредени насекаде со седиште во Дебар. Во
Кичево се стационирани 1 000 фашистички војници, 300 карабинери и гранични
единици со вкуно 250 војници или вкупно на ова кичевско подрачје постојано од
почетокот се наоѓаат 1 550 вооружени
лица.
До стапувањето на сила на договорот Ќано-Рибентроп во Виена 10 мај 1941 година со која се одреди
демаркационата линија бугрските единици иако беа блиску до градот не смееја да
го нападнат. Исто така постпауваше и италијанската војска која беше пред
градот.
Прв акт со кој се воспоставува окупаторската административно-управна
власт на територијата од Западна Македонија претставува Мусолиновиот декрет од
17 мај 1941 година. Со овој декрет се регулира организацијата на цивилната и
судската власт.
Со декрет на кралскиот намесник Франческо Јакомини територијата
административно е припоена кон Албанија која исто така самата од 1940 година е поробена од
Италија. За населението од овој дел на Македонија под воена италинаска и
цивилна албанска власт почнуваат многу страдања.
Големоалбанските квислинзи помагани од италијанската воена управа
користејќи ја националната и економска обесправеност на Албанците во Кралството
Југославија почнуваат да спроведуваат политика заподелба на Македонците и
Албанците. Како прва и најпрималива парола за Албанците е создавањето на голема
Албанија.
Прилог
__________________________________________________________
Призрен, 22
јули 1941
АЛБАНСКО
КРАЛСТВО
ВИСОК ГРАЃАНСКИ
КОМЕСАРИЈАТ
ЗА КОСОВО
ДЕБАР И СТРУГА
Бр. 5/1
Призрен 22. VII/XIX
До господинот Ахмед Садику – Кичево
Врз основа на декретот бр. 3 од овој месец
назначени сте за претседател на општината во Кичево.
Откако ќе го преземете управувањето со
општинските канцеларии, веднаш да се нареди отстранување на сите натписи и
фирми на дуќани кои се напишани на словенски јазик. Тоа важи и за улиците кои носат словенски имиња.
За денот кога ќе треба да почнете со работа,
ќе ве известиме преку комесеријаттот во Призрен.
ВИСОК ГРАЃАНСКИ КОМЕСЕРИЈАТ
ЗА КОСОВО, ДЕБАР И СТРУГА
ДРЖАВЕН МИНИСТЕР
Фејзи Ализоте, с.р.
***
Фашистичкиот принцип за воспоставување
на воената и административната управа скоро во ништо не се разликува од
онаа што започна да се применува и во делот од Македонија окупиран од страна на
Бугарија. Тоа се однесува и за подрачјето на Кичево што остана под окупација на
Бугарија.
Бугарија, Вардарска Македонија ја дели на две области: Скопска и
Битолска на чие чело се наоѓаат обласни директори. Покрај обласните како
највисоки територијални единици,
окупираниот дел на Македонија е поделен на околии и општини.
Кметовите во општините се поставувани посредо од страна на министерот
за внатрешни работи и нему му одговараат за работата. Овие исто така се
потчинети и на обласниот директор и околискиот началник.
Назначувањето на службениците во сите органи на власта во Македонија
бугарската фашистичка влада го врши од редот на службеници доведени од
Бугарија. Овој акт бугарската влада го објаснува во прв ред со непознавањето на
државното уредување на Бугарија од страна на дошаните службеници.
Со присоединување на дел од Западна Македонија кон Албанија, високиот
цивилен комесар во Призрен, Фејзи Ализота со акт број 63/1941 година издава
наредба на сите префектури и потпрефектури на установите и приватните згради и
работилници натписите да се пишуваат италијански и албански јазик. Употребата
на македонскиот јазик односно словенскиот како што тие го викаат во службените
односи е забранет, со една наредба на
дебарскиот префект и во телефонските разговори не е допуштено да се зборува на
македонски јазик.
На адвокатите и писарите кои не
го знаеле албанскиот јазик им е забранета нивната натамошна работа. Со еден
распис на квинслишката влада на Албанија, забранети се сите имиња и презимиња
од неалбанско население кои завршуваат на ски, ов или иќ. Истите мора да
завршуваат како кај Албанците.****
Спрема Мусолиновиот декрет од мај 1941 година сите службеници кои се
задолжителни да се јават на работа се обрзани да учат италијански јазик. Затоа
во Кичево и селата се организирани курсеви за изучување на италинаскиот јазик,
а пак албанскиот јазик го изучуваат со задолжение и одие Албанци кои не го
знаеле албанскиот јазик.
_____________________________________________________________
АЛБАНСКО КРАЛСТВО
ПОТПРЕФАКТУРА КИЧЕВО
ДО
ОПШТИНАТА, СЕЛСКИТЕ ОПШТИНИ И СИТЕ ДРУГИ ДРЖАВНИ КАНЦЕЛАРИИ
Забележано е дека во вашиот град
и по селата што не е во случај со краевите на Косово, Тетово и Гостивар, црната
капа е вообичаена капа за мажите. Црната капа воопшто не е албанска капа, албанската
национална капа (за оној што се чувствува таков, чувствува и мисли како
Албанец) е белата волнена капа. Поради тоа оправдано е и навреме Албанците да
почнат да ги искажуваат своите чувства за слободата, ставајќи ја белата
национална капа. Фрлајќи ја црната која е обележје на црнина и неалбанство.
Во Кичево се зборува многу малку
албански, капите се црни и нема ниедно видливо и потполно обележје на
албанство.
Затоа, убедете ги граѓаните и
селаните да го стваат на глава обележјето на нашите прадедовци, белата капа,
децата да ги испратат на школо да го научат албанскиот јазик и ти, родителите
да одат на вечерни школи, да г о научат да го зборуваат албанскиот јазик, да
научат да читаат и пишуваат.
Во општините градски и селски,
во случај кога ќе се појават мажи со црни капи, да им се обрне внимание дека
кога одат во државните канцеларии треба да ја имаат белата капа на главата, да
зборуваат албански, инаку нема да имаат олеснување за службената работа.
Кметовите на градските и
селските општини, кои го претставуваат законот татковината и албанската држава,
треба да служат за пример на другите.
Очекуваме примена на оваа
наредба што поскоро.*****
Примено
6. III. 1942
XX
Потпрефект
(Екрем Телхај), с.р.
Политиката на однародување на македонскот население во прв ред се
прави преку отворање на училиштата. Во
нив наставата исклучиво е на албански јазик. Учители се доведуваат од Албанија
а има и приучени интелектуалци. Поради недостаток на просветни работници во
најголемиот дел селски општини училиштата не се отворени. Таму каде што работат
наставата се изведува во духот на фашистичката идеологија и големоалбанството.
При тоа за одбележување е и тоа што покрај сите притисоци врз родителите,
децата не одат на училиште, што е особено карактеристично за децата од
албанската припадност. Тоа е така, бидејќи родителите ниту децата го познаваат
албанскиот јазик. На тој јазик никогаш не се зборувало во нивните домови.
По принципот на Италија и албанските квислинзи исто така постапува и
Бугарија во однос на денационализацијата на македонскиот народ. Забранета е
употребата на македонскиот јазик како во администрацијата, така и во училиштата
па дури и во обичниот разговор на луѓето. Бугарскиот јазик е прогласен за службен.
Бугарските власти создаваат широка мрежа на просветни установи во прв
ред училишта. Ги отвораат скоро сите училишта по селата од кичевската општина.
Наставниот кадар исто така е доведен од Бугарија. Наставниците исто така се
задолжени да поднесуваат извештаи за средината ако нешто забележат е спротивно
на интересите на Бугарија. Денационализацијата, бугарскиот окупатор ја
спроведува со обновување на низа активности во случај на верски и државни
собири користејќи испробан пропаганден материјал. ******
Окупаторите вистинскиот лик го прикажуваат и со потегот кога во
населените места формираат фашистички организации. Италијанците немаат никаква
доверба кај големоалбанците. Тоа се потврдува и со фактот што во седиштето на
префектуритесе формирани федерати (органи на фашистичката партија), истото се
прави и во потпрефектурите. Овие органи се викаат фаши. Во селата најниски
истанции на фашистичката партија се капонуклес (раководител на група). Во сите
органи на фашистичката партија особено во федератите се инфилтрирани органи на
СИМ (Известителна служба) и ОВР (Контраизвестителна служба).********
*А – ИНИ
Скопје Р – 12 (1,2,3) 16
** Изјава на
Владимир Бикариќ за РТВ Загреб, март 1980 година
***АМ. Ф,
кичевска општина к.1. арх. Бр. 2/2
****АМ. Ф,
кичевска општина к.1. арх. Бр. 2
*****АМ. Ф,
кичевска општина к1. арх. Бр.2
****** В.
Ивановски „Ослободителната војна во Западна Македонија“ стр. 25
******* В.
Ивановски „Ослободителната војна во Западна Македонија“ стр.30
Аце Сајкоски
„Кичевчани втемелувачи на македонската државност“ стр. 15-19
No comments:
Post a Comment